From soc.culture.esperanto Mon Nov  1 11:49:33 1993
From: 100272.1601@compuserve.COM (Flandra Esperanto-Ligo)
Date: 30 Oct 93 17:38:11 GMT
Newsgroups: soc.culture.esperanto
Subject: provteksto el Monato

= Laux sugesto de kelkaj, la internacia magazino Monato publikigos per la
= reto cxiumonate du tekstojn. Jen librorecenzo el la novembra numero.
= Por pliaj informoj pri Monato skribu al 100272.1601@compuserve.com.
=========================================================================

KAJ LA SUNO HALTIS... 

Kiam Immanuel Velikovski, rus- kaj jud-devena usona psikiatro,
poligloto, ekzegezisto, k.a., lancxis en 1950 sian verkon Worlds in
Collision, li vekis grandan intereson cxe la gxenerala publiko kaj
grandan polemikon cxe la sciencistaro. Temis pri tezo, ke la
katastrofaj naturfenomenoj lige kun la elmigro de la hebrea gento el
Egiptio - priskribitaj en la Biblio - ne estas nur fantaziajxoj, sed
historiaj eventoj kauxzitaj de kosma perturbo.

Hodiaux, post kvardek jaroj, nia senkompara Andre' Cherpillod resumas
kaj revivigas tiun polemikon komentante la tezon kaj aldonante al gxi
el siaj propraj grandaj lerto kaj sperto sur la tereno de antikvaj
lingvoj kaj antikvaj skribajxoj. Li ankaux sukcesas mem reprodukti la
originalajn terminojn kaj skribsimbolojn per speciala komputila
programo. Kelkaj klaraj skizoj trafe ilustras la kosmajn situaciojn,
sur kiuj bazigxas lia tez(ar)o.

Multnombraj legendoj kaj tradicioj de multaj popoloj tra la mondo
indikas, aux sxajnas indiki, ke la planedo Venuso subite aperis en la
cxielo dum la homa historio, kaj sekve estus iel-tiel la granda
"kulpulo" pri cxiuj aluditaj katastrofoj.

Tamen, precize tiu cxi astronomia fundamento de la disputata demando
estas kaj restas la malforta ahxila tendeno, kiu decidas inter fantazio
kaj teorio, same cxe ambaux auxtoroj. Por Velikovski la "vualita
planedo" estas parto iel forsxirita el la kolosa planedo Jupitero, kaj
per cxirkauxvojo lokigxinta en sia aktuala orbito. Por Cherpillod gxi
estas grandega kometo, veninta el la spacego kaj definitive kaptita de
nia suno, por tie farigxi unue la brileganta "maten- kaj vesper-stelo"
de tradicio kaj poste transformigxi en la aktualan planedon Venuso.
Neniu el tiuj du scenaroj estas vere pravigebla; certe ne laux aktualaj
scioj. Cherpillod cetere mem iom konscias, ke liaj klarigoj ne
"algluas" pli bone ol tiuj de Velikovski, cxar en iu alineo li nomas
gxin neuxtrale nur "astro".

Multaj el liaj eksplikoj pri la bibliaj eventoj, kiel la ekhalto de nia
suno dum preskaux tuta plia tago (Joz: 13), kun akompana inversigo de
la teraj polusoj (renverso de la mondo) estas detale kaj abunde
eksponitaj. Sed kompreneble ne cxiuj klarigoj povas havi saman pezon.
Ekzemple lia klarigo pri la manao, kiu falis cxiutage (escepte de
sabato) el la cxielo, por nutri la hebrean popolon, kaj tio dum kvardek
jaroj, trostrecxas la bonvolon de la leganto.

Plej kompetenta Cherpillod montras sin rilate al analizado kaj
interrilatigado de la diversaj antikvaj kalendaraj sistemoj. Des pli
mirigas min, ke li nenie enkalkulas la cxefan verkon de Velikovski -
Ages in Chaos (hodiaux jam elkreskinta gxis serio de ses libroj) - en
kiu la eminenta scienculo firme demonstras, ke en la egipta kronologio
troas 600 jaroj, pro fusxajxo de iu egipta pastro-kronikisto.

Impresas malagrable kaj mallojale, ke la auxtoro ne preterlasas okazon
por elkracxi galon sur cxio, kio rilatas al la kristana doktrino
gxenerale, kaj al la katolika eklezio speciale. Se estas vero, ke amo
ofte blindigas, malamo faras tion ecx pli. Precipe en sciencaj
pritraktoj oni zorge distenu koron kaj cerbon; se ne, suferos la
objektiveco.

Unu plian fojon Andre' Cherpillod regalas nin per nekutima frandajxo,
bakita en lia tute apartstila filologia kuirejo... ecx se li manifestas
fortan emon rigardi siajn ingrediencojn nur strabe.

Manuel HALVELIK

Andre' Cherpillod: Kaj la suno haltis... Katastrofismo en la folkloro
de la popoloj - Eldonis la auxtoro, 1993. Prezo cxe FEL 270 BEF.